ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΑ

Εκπαιδευτικό λογισμικό για Ειδική Αγωγή 

Σωτηρόπουλος Αντώνιος

Δάσκαλος ΠΕ70 Τμήματος Ένταξης ΔΣ Ξηροπηγάδου-Ναυπάκτου, επιμορφωτής Β΄ επιπέδου

antonissotiropoulos@gmail.com

Περίληψη

Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές κερδίζουν καθημερινά όλο και σημαντικότερο ρόλο στην ζωή μας και έχουν ήδη αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε και μαθαίνουμε. Αυτό ισχύει βέβαια και για την εκπαίδευση και ειδικότερα για το κομμάτι της ειδικής αγωγής. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών δίνουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να αναπτύσσουν οι ίδιοι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και να δημιουργούν εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό με στόχο τη βελτίωση των διαφόρων ικανοτήτων και την κάλυψη των αναγκών των ΑμεΑ (παιδιών και εφήβων). Ένα ευχάριστο πολυμεσικό (multimedia) περιβάλλον (με κίνηση, γραφικά ήχο, εικόνες, ανθρώπινη φωνή) βοηθάει τους μαθητές να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Παρακάτω παρατίθεται εκπαιδευτικό λογισμικό ειδικής αγωγής, εγκεκριμένο από το υπουργείο παιδείας, και αφορά μαθητές με  με μέτρια και ελαφριά νοητική καθυστέρηση, μαθητές με προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης, μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και μαθητές με  αυτισμό. 

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ειδική αγωγή, λογισμικό, πολυμεσικό περιβάλλον

Εισαγωγή

            Σκοπός της εργασίας είναι η συγκέντρωση και κατηγοριοποίηση των εκπαιδευτικών λογισμικών ειδικής αγωγής που υπάρχουν διαθέσιμα και που μπορούν να εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στις δομές της ειδικής αγωγής και βέβαια είναι εγκεκριμένα από το υπουργείο παιδείας. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η αναζήτηση στο διαδίκτυο σε σελίδες επίσημων φορέων (π.χ. σχολικών συμβούλων, ΙΕΠ, κτλ.) που αναφέρονται στην ειδική αγωγή και η επεξεργασία τους.

Παρουσίαση-κατηγοριοποίηση λογισμικών:

α) Έγκαιρη και συστηματική ανίχνευση, αξιολόγηση και υποστήριξη των μαθητών με μαθησιακά προβλήματα, προβλήματα λόγου και ομιλίας και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
β) Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία. (Χιουρέα, χ.χ.)

1.Για μαθητές με μέτρια και ελαφριά νοητική καθυστέρηση:

1.1 Ακτίνες

                   

Εικόνα 1: Ακτίνες Έκδοση 4.0 – S

            Έχει σχεδιαστεί αρχικά για παιδιά με νοητική υστέρηση (εικόνα 1). Οι δραστηριότητες είναι δομημένες με τέτοιο τρόπο, ώστε να προσαρμόζονται στο επίπεδο και το ρυθμό του μαθητή. Η παρουσίαση των γνωστικών αντικειμένων γίνεται με εικόνες που βοηθάνε τα παιδιά με νοητική καθυστέρηση (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

Εικόνα 2: «Το σπίτι και το σχολείο μου»

Το λογισμικό «Το Σπίτι και το Σχολείο μου» (εικόνα 2)   αποτελείται από δύο ‘ομιλούντα’ εκπαιδευτικά προγράμματα (το σπίτι, το σχολείο) που έχουν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν παιδιά με  νοητική αναπηρία και σοβαρές επικοινωνιακές δυσκολίες να κατανοήσουν και να εκφράσουν τη γλώσσα που συναντούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Κάθε πρόγραμμα χρησιμοποιεί τέσσερις ελκυστικές σκηνές για να διδάξει περισσότερα από 100 κοινά είδη λεξιλογίου. Με αυτό μπορεί να διδάξει κανείς όλα τα αντικείμενα σε συγκεκριμένο σκηνικό ή να διαλέξει συγκεκριμένα αντικείμενα. Αυτά τα προγράμματα δεν είναι μόνο ευχάριστα στη χρήση, αλλά δομούν λειτουργικές γλωσσικές δεξιότητες και αναπτύσσουν την αυτονομία. Το Σπίτι μου Το πρόγραμμα «Το σπίτι μου» βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν αυτονομία στο σπίτι τους. Θα μάθουν περισσότερα από 100 είδη λεξιλογίου που μπορεί να βρει κανείς σε τέσσερα διαφορετικά δωμάτια: σαλόνι, κουζίνα, κρεβατοκάμαρα και μπάνιο (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

1.3  Μέτρια και Ελαφριά Νοηματική Καθυστέρηση

Εικόνα 3: «Μέτρια και Ελαφριά Νοηματική Καθυστέρηση»

            Εφαρμογή ειδικά σχεδιασμένη για να καλύψει τις ανάγκες διδασκαλίας μαθητών με Μέτρια και Ελαφριά Νοητική Καθυστέρηση (εικόνα 3). Οι δραστηριότητες ευελπιστούν να αποτελέσουν ισχυρό κίνητρο μάθησης καθώς η οπτικο-ακουστική τους διάσταση και ο ψυχαγωγικός τους χαρακτήρας είναι σε θέση να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν το ενδιαφέρον των παιδιών για την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Κάθε θεματική ενότητα περιλαμβάνει παιγνιώδεις δραστηριότητες εναλλασσόμενων βαθμών δυσκολίας, καθώς ο γενικευμένος του χαρακτήρας επιχειρεί να ανταποκριθεί σε διαφορετικά επίπεδα εξέλιξης των παιδιών με κινητικές αναπηρίες (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

1.4  Το Μαγικό Φίλτρο

Εικόνα 4: Το Μαγικό Φίλτρο 2.0 

            Το "ΜΑΓΙΚΟ ΦΙΛΤΡΟ" (εικόνα 4)  είναι ένα ψηφιακό μαθησιακό παιχνίδι περιπέτειας, που ενδείκνυται για μαθητές με ήπια νοητική υστέρηση. Δεν πρόκειται για παιχνίδι με μοναδικό ήρωα - πρωταγωνιστή, αντίθετα υπάρχει μία ολόκληρη ομάδα χαρακτήρων, οι οποίοι βοηθούν ο ένας τον άλλο. Το παιχνίδι αποτελείται από 4 επεισόδια, περιλαμβάνει σκηνές αφήγησης και 20 επιμέρους παιχνίδια σχετικά με τα μαθηματικά, τη γλώσσα, τις κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και τις δεξιότητες καθημερινής ζωής. Πρόκειται για μία αυτόνομη εφαρμογή προγραμματισμένη σε Flash. Κάθε επεισόδιο σχεδιάστηκε με αυτόνομη λογική ενώ η δομή του παιχνιδιού δεν είναι δεσμευτική για τον παίχτη, ο οποίος μπορεί να εισέλθει και να αποχωρήσει ανά πάσα στιγμή. (Κόπτσης, χ.χ.)

1.5  ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ με ΑΞΙΑ

Εικόνα 5: ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ με ΑΞΙΑ

Tα κέρματα του ευρώ έχουν τη δική τους αγοραστική δύναμη. Σκοπός αυτού του εκπαιδευτικού λογισμικού (εικόνα 5)   είναι να βοηθήσει τους μαθητές με σοβαρές δυσκολίες στη μάθηση να εξοικειωθούν στη χρήση των κερμάτων και να αναπτύξουν δεξιότητες συναλλαγής. (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, χ.χ.)

2.Για μαθητές με αυτισμό:

2.1  ΤΟ ΔΕΛΦΙΝΙ

Εικόνα 6: ΤΟ ΔΕΛΦΙΝΙ

Ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό για αυτιστικούς μαθητές (εικόνα 6). Οι μαθητές με αυτισμό ή Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) παρουσιάζουν ιδιαίτερα μαθησιακά χαρακτηριστικά και δυσκολίες στον τομέα του λόγου και της επικοινωνίας. Οι δυσκολίες αυτές αφορούν τον προφορικό όσο και το γραπτό λόγο. Είναι πολύ δύσκολο να ενσωματώσουν στη γλώσσα το συναισθηματικό περιεχόμενο που κρύβεται μέσα στα νοήματα και να καταλάβουν τον κοινωνικό κόσμο και να κατανοήσουν ένα αφηγηματικό κείμενο (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

3.Για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες:

3.1  Αριθμομαχίες / Εικονόλεξα

Εικόνα 7: Αριθμομαχίες / Εικονόλεξα

     Εκπαιδευτικό λογισμικό (εικόνα 7) που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος "Επιμόρφωση και Ειδίκευση Εκπαιδευτικών και Στελεχών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για Άτομα με Μαθησιακές Δυσκολίες". Tο εκπαιδευτικό λογισμικό παρήχθη στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων επιμόρφωσης και εξειδίκευσης των πράξεων του ΕΠΕΑΕΚ:

3.2 ΣΤΕΡΞΙΣ

Εικόνα 8: Εκπαιδευτικά παιχνίδια ΣΤΕΡΞΙΣ

            Εκπαιδευτικό λογισμικό που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΤΕΡΞΙΣ (εικόνα 8) με ανάδοχο φορέα την "Εστία Ειδικής Επαγγελματικής Αγωγής" και αφορά στη βελτίωση της διαδικασίας ένταξης ατόμων ειδικών κατηγοριών στο εκπαιδευτικό σύστημα.   (Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, χ.χ.)

4.Για μαθητές με προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης

4.1 ΕΠΙΤΕΛΩ

Εικόνα 9: ΕΠΙΤΕΛΩ

            ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΩ (εικόνα 9) είναι το πρόγραμμα εκπαίδευσης-εξάσκησης της προσοχής και της συγκέντρωσης το οποίο κατασκευάστηκε με στόχο να ενισχύσει τις λειτουργίες εκείνες που ρυθμίζουν και κατευθύνουν διαφορετικές πτυχές της συμπεριφοράς των παιδιών στην καθημερινότητά τους. Οι λειτουργίες αυτές, που ονομάζονται επιτελικές λόγω του κεντρικού τους ρόλου στην οργάνωση, το συντονισμό και την εκτέλεση των γνωστικών έργων, είναι συχνά ελλειμματικές σε παιδιά με προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

Συμπέρασμα:

            To εκπαιδευτικό λογισμικό ειδικής αγωγής, αποσκοπεί στην ενίσχυση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής στο δύσκολο έργο τους. Αποτελεί βασικό εργαλείο για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας και την εκπαίδευση μαθητών με αναπηρίες  ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με δυνατότητα εφαρμογής και χρήσης του σε όλους τους μαθητές. Η ταξινόμηση του υλικού με βάση το είδος της αναπηρίας γίνεται για πρακτικούς κυρίως λόγους, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το κάθε διακριτό εκπαιδευτικό λογισμικό ή υλικό απευθύνεται μόνο σε μια ομάδα-στόχο μαθητών και χωρίς να αποτελεί κριτήριο για μονοδιάστατη χρήση του υλικού. Για παράδειγμα, το εκπαιδευτικό λογισμικό «Δελφίνι», παρότι αφορά στους μαθητές με αυτισμό, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί και σε μαθητές με νοητική αναπηρία, μαθησιακές δυσκολίες, κ.ά. (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, χ.χ.).

Δικτυογραφία:

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.  Ακτίνες  Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://prosvasimo.gr/en/gia-mathites-me-metria-kai-elafria-nohtikh-kathysterhsh/aktines-gia-metria-kai-elafria-nohtikh-kathisterhsh

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Επιτελώ, Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.prosvasimo.gr/el/epitelw

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Μέτρια και Ελαφριά Νοητική Καθυστέρηςη, Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.prosvasimo.gr/el/gia-mathites-me-metria-kai-elafria-nohtikh-kathysterhsh/metria-kai-elafria-nohtikh-kathysterhsh

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Σχεδι@ζω για όλους, Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.prosvasimo.gr/el/polimesiko-uliko/ekpaideutiko-logismiko

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Το δελφίνι, Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.prosvasimo.gr/el/gia-mathites-me-metria-kai-elafria-nohtikh-kathysterhsh/to-delfini

·      Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Το σπίτι και το σχολείο μου,   Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.prosvasimo.gr/el/gia-mathites-me-metria-kai-elafria-nohtikh-kathysterhsh/to-spiti-mou-kai-to-sxoleio-mou

·      Κόπτσης Αλέξανδρος – σχολικός σύμβουλος 7η Εκπαιδευτική Περιφέρεια Δημ. Εκπ/σης Θεσσαλονίκης, Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου, 2017, από http://users.sch.gr/akoptsi/index.php/texnologies/efarmoges-web-2/126-to-magiko-filtro

·      Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.pi-schools.gr/special_education_new/index_gr.htm

·      Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη, Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.e-yliko.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=432:ekpaideftika-paixnidia-sterksis&Itemid=135

·      Χιουρέα Ράνια – σχολικός σύμβουλος ειδικής αγωγής. Ράνια Χιουρέα, Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου, 2017, από http://www.chiourea.gr/2015/04/blog-post_12.html